Artikel tot stand gekomen in samenwerking met Plan International en Jos van Heijningen.
Wat is het She Leads-programma en waarom is het gestart?
She Leads is een vijfjarig programma (2021-2025) dat wordt uitgevoerd in negen landen, waarvan zeven in Afrika en twee in het Midden-Oosten. Het programma werkt op lokaal, regionaal en internationaal niveau en wordt geleid door vier organisaties: Plan International Nederland, de Afrikaanse feministische organisatie FEMNET, Defence for Children – ECPAT Nederland en Terre des Hommes Nederland. Daarnaast wordt samengewerkt met lokale partnerorganisaties die opkomen voor de rechten van meisjes en jonge vrouwen.
She Leads heeft als doel om meisjes en jonge vrouwen meer kansen te geven om deel te nemen aan (politieke) besluitvorming en hen meer zeggenschap over hun leven te bieden. Dit is hard nodig, aangezien hun stem vaak niet wordt gehoord in media, politiek en traditionele besluitvormingsorganen. Besluiten worden nog te vaak over hen genomen zonder hun inbreng.
Ondanks dat meisjes en jonge vrouwen zich al lange tijd verenigen om hun stem te laten horen, hebben ze beperkte toegang tot steun en financiering, vaak omdat ze niet serieus worden genomen – zelfs niet door donoren. She Leads ondersteunt hen daarom in hun organisatie en lobbywerk, vanuit de overtuiging dat meisjes en jonge vrouwen krachtige veranderaars zijn. Het programma wordt gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Wat zijn de grootste successen van She Leads tot nu toe?
She Leads ondersteunt ongeveer 400 groepen van meisjes en jonge vrouwen in verschillende landen. Zij organiseren zichzelf, werven leden, lobbyen bij overheden en traditionele leiders, spreken zich uit in de media en voeren publiekscampagnes om bewustzijn te creëren over hun rechten.
Door hun inzet zijn op lokaal, regionaal en nationaal niveau wetten en beleidsmaatregelen aangenomen die de rechten van meisjes en jonge vrouwen beschermen en hen meer politieke participatie bieden. Traditionele leiders hebben onder hun invloed lokale verordeningen uitgevaardigd om schadelijke praktijken zoals kindhuwelijken en meisjesbesnijdenis te verbieden.
Bovendien spreken steeds meer religieuze en opinieleiders zich uit vóór de rechten van meisjes en jonge vrouwen. Zelfs op internationaal niveau, zoals bij de Verenigde Naties, worden hun stemmen nu gehoord. Dit heeft onder andere geleid tot een nieuwe VN-resolutie in 2023, waarin de noodzaak wordt benadrukt om jonge vrouwelijke activisten beter te beschermen.
Welke uitdagingen ervaren jullie bij het veranderen van gendernormen?
Gendernormen zijn diepgeworteld in de samenleving en veranderen niet binnen een periode van vijf jaar. Meisjes en jonge vrouwen worden vaak beperkt door zowel hun leeftijd als hun gender, en soms door andere aspecten van hun identiteit.
She Leads werkt vaak in afgelegen, rurale gebieden waar traditionele normen en gebruiken sterk aanwezig zijn. In deze gebieden is de weerstand tegen vrouwelijke en jonge activisten vaak groter. Daarnaast worden conservatieve krachten wereldwijd sterker, wat het bespreekbaar maken van gendergelijkheid en inclusiviteit bemoeilijkt.
Hoe blijft het programma lokaal relevant in verschillende landen?
She Leads is ontwikkeld in samenwerking met meisjes en jonge vrouwen en hun lokale partners. Elk jaar bepalen zij samen de prioriteiten en planning voor het programma.
Dankzij deze lokale aanpak sluit het programma direct aan bij de behoeften en context van de gemeenschappen waarin het actief is. Meisjes en jonge vrouwen zijn betrokken bij de planning, monitoring en evaluatie. Per land wordt het programma gecoördineerd door een jonge vrouw uit dat land zelf.
De lokale groepen ontvangen zelf financiering van She Leads, waardoor ze meer autonomie hebben over hoe ze het geld besteden en tegelijkertijd leren om financiën te beheren en hierover verantwoording af te leggen.
Wat hebben jullie geleerd over het versterken van door meisjes geleide groepen?
In arme gemeenschappen hebben meisjes en jonge vrouwen vaak economische zorgen, waardoor ze zich niet volledig kunnen richten op politieke lobbyactiviteiten. Succesvolle groepen zijn daarom niet alleen gericht op politieke verandering, maar bieden ook praktische voordelen zoals trainingen, kleine leningen of gezamenlijke ondernemingen.
Hoewel het ministerie van Buitenlandse Zaken geen financiering biedt voor economische ondersteuning, verwijst She Leads groepen door naar andere inkomensverbeteringsprojecten.
Financiële steun kan het zelfvertrouwen en de autonomie van deze groepen versterken, maar brengt ook risico’s met zich mee, zoals interne conflicten. Daarom is zorgvuldige begeleiding nodig, inclusief training in budgetbeheer en het betrekken van ouders bij de activiteiten.
Welke rol spelen jongens en mannen in het programma?
She Leads betrekt actief jongens en jonge mannen bij bewustwordingsactiviteiten, social media-campagnes en radioprogramma’s. Normverandering vereist immers een collectieve aanpak.
Jongens en jonge mannen leren over gender(on)gelijkheid en worden aangemoedigd om zich uit te spreken voor gendergelijkheid. Ze worden bondgenoten van vrouwelijke activisten en spelen een voorbeeldrol in hun omgeving. Traditionele en religieuze leiders, die vaak mannen zijn, worden ook betrokken om bredere acceptatie te creëren.
Wat maakt de aanpak van She Leads uniek?
De kracht van She Leads ligt in de volgende unieke kenmerken:
- Focus op grassroots-groepen: Het programma ondersteunt meisjes en jonge vrouwen in rurale en gemarginaliseerde gemeenschappen die weinig toegang hebben tot andere financiering.
- Eigen agenda bepalen: Groepen kiezen zelf de onderwerpen waar ze zich voor inzetten, variërend van meisjesbesnijdenis en kindhuwelijken tot klimaatverandering en onderwijs.
- Combinatie van financiering en ondersteuning: Kleine startfinanciering wordt gecombineerd met training en begeleiding.
- Internationale netwerken: Meisjes en jonge vrouwen worden in contact gebracht met activisten uit andere landen, organisaties en invloedrijke leiders.
- Lobby op meerdere niveaus: Lokale inspanningen worden gekoppeld aan nationale en internationale lobbyactiviteiten, bijvoorbeeld in VN-fora.
Hoe meten jullie de impact en welke resultaten zien jullie?
She Leads werkt met een ‘Theorie van Verandering’, waarin sociale verandering en de weg ernaartoe zijn gedefinieerd. Voortgang wordt gemeten met indicatoren zoals:
- Het aantal gesteunde en versterkte groepen.
- De groei van partners en achterban.
- Het aantal succesvolle lobby-initiatieven.
- Nieuwe wetten, beleidsmaatregelen en programma’s die door overheden zijn aangenomen.
Twee keer per jaar reflecteren teams en deelnemers op behaalde resultaten en leren ze van uitdagingen. Hierbij wordt onder andere de methode ‘outcome harvesting’ gebruikt, waarbij signalen van verandering worden verzameld en geanalyseerd.
Daarnaast vond eind 2023 een tussentijdse evaluatie plaats met zowel interne als externe onderzoekers, waarbij meisjes en jonge vrouwen een grote rol speelden. Momenteel zoekt She Leads gekwalificeerde, onafhankelijke evaluatoren voor de eindevaluatie van het programma.
Hoe wordt de gendertransformatieve aanpak toegepast?
She Leads pakt de structurele oorzaken van genderongelijkheid en discriminatie aan. Dit omvat de ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen en tussen jong en oud, die door tradities, instituties en media worden versterkt.
Door meisjes en jonge vrouwen te ondersteunen in hun collectieve actie en leiderschap, nemen zij zelf de leiding in het aankaarten en veranderen van deze structuren. Daarnaast richt het programma zich op groepen die extra kwetsbaar zijn, zoals meisjes met een beperking, jonge moeders of meisjes uit gemarginaliseerde gemeenschappen.
Wat zijn jullie plannen na 2025 en welke lessen nemen jullie mee?
Het huidige She Leads-programma zal na 2025 niet in deze vorm doorgaan, door veranderend overheidsbeleid. In het laatste jaar investeert She Leads zoveel mogelijk in de zelfredzaamheid van de groepen, zodat zij zelfstandig kunnen blijven opereren.
De impact van She Leads zal hopelijk blijvend zijn, doordat leiders, journalisten, politici en gemeenschappen anders zijn gaan denken over de rechten en participatie van meisjes en jonge vrouwen. Het consortium hoopt nieuwe financieringsbronnen aan te boren om dit werk voort te zetten.