Fondsen.org logo

Rode Kruis-directeur over verkiezingen: “Kies voor kwetsbaren”

Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart kun je in het kieshokje laten weten hoe Nederland er de komende jaren uit moet zien. Rode Kruis-directeur Marieke van Schaik pleit voor een land waarin we oog hebben voor de meest kwetsbaren.

Kiezen voor kwetsbaren

Door Marieke van Schaik

Binnenkort moeten wij een politieke keuze te maken. In wat voor land willen wij wonen? Democratie is een kwetsbaar bezit. Solidariteit ook. Het virus maakt nog geen aanstalten te vertrekken. Juist nu moeten we laten zien waar we met elkaar voor staan.

Dat we beseffen dat kracht en kwetsbaarheid geen gegeven zijn, maar zo fluïde als het water van onze delta. Dat weten we sinds 10 mei 1940. Sinds 1 februari 1953. Sinds 27 februari 2020. Als humanitaire noodhulporganisatie die neutraliteit en onpartijdigheid als uitgangspunten heeft, zullen we nooit een stemadvies willen en kunnen geven. Wel zeggen we: kies voor een weg uit de crisis die er één is van solidariteit met de meest kwetsbaren onder ons. Kies niet voor uitsluiting, maar voor medemenselijkheid.

Marieke van Schaik volgt Gijs de Vries op als nieuwe directeur van Nederlandse Rode Kruis
Marieke van Schaik is directeur van het Nederlandse Rode Kruis

Zorgen over polarisatie

Het COVID-19 virus is inmiddels meer dan een jaar in ons midden. Crisisdraaiboeken hielden er onvoldoende rekening mee dat de grootste bedreiging een onzichtbare vijand bleek te zijn. Ze stortte ons in de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Het virus heeft ons laten zien hoe fragiel kracht kan zijn, en hoe onverwachts kwetsbaarheid.

Als Rode Kruis zien we heel veel hartverwarmende voorbeelden van saamhorigheid, menslievendheid en solidariteit, maar maken we ons tegelijkertijd ook grote zorgen over parallelle tendensen richting protectionisme, xenofobie en polarisatie. Waar angst en woede de overhand krijgen, waar feiten ook maar meningen worden – als je door algoritmes maar genoeg met vergelijkbare ‘informatie’ gevoed wordt – kan het menselijke gevaarlijk onder druk komen te staan.

Kiezen voor mensen die je niet ziet

We leven in intens onzekere tijden, internationaal én nationaal. Kracht en kwetsbaarheid zijn daarbij geen vaststaand gegeven. Als het virus ons iets laat zien, zijn het die eerder vaak verborgen kwetsbaarheden. Jongeren zijn dan wellicht minder vatbaar voor het virus zelf, maar des te meer voor de gevolgen ervan; isolatie, eenzaamheid, psychische problemen. Kinderen die al in een onveilige omgeving opgroeiden moesten ineens de veilige haven van school missen. Mensen die dat nooit gedacht hadden, de ene dag succesvol en de volgende dag zonder inkomsten, stonden ineens voor de deuren van de voedselbank of van het Rode Kruis.

Net zoals de meesten van ons de overvolle IC’s niet zien, zien velen van ons, in onze eigen bubbels, ook niet degenen die keihard zijn getroffen in hun levensonderhoud. De tienduizenden mensen zonder geldige papieren; mensen die tot nu toe enige bestaanszekerheid hadden in de horeca of de agrarische sector. En die nu in garageboxen wonen, of op straat. De dak- en thuislozen. De mensen elders in de wereld, die wellicht nog jaren moeten wachten op een vaccinatie. Op de korte termijn begrijpelijk, op de lange termijn alleen maar een verlenging van dit probleem en een onmenselijke oneerlijkheid.

Kiezen voor de meest kwetsbare klinkt mooi, nobel en vanzelfsprekend. Dat lijkt geen politieke keuze. Totdat het gaat over mensen met wie we ons minder makkelijk associëren. Als Rode Kruis hebben we daar in het verleden zeker ook fouten mee gemaakt. Maar vaak genoeg hebben we het ook opgenomen voor de meest onpopulaire kwetsbaren. Voor Venezolanen of Haïtianen die illegaal verblijven op de Caribische eilanden. Voor de kinderen van Nederlandse IS-strijders in kampen in Syrië. Voor mensen die liever ook niet gevlucht of gemigreerd waren naar een andere omgeving. Die het zeker nu steeds minder kunnen volhouden zonder onze steun, zonder onze solidariteit als medelanders. En zolang het virus geen rekening houdt met je wettelijke status en met de vraag of je wel een paspoort kunt laten zien om een vaccin te krijgen, is dat niet alleen een morele plicht. Het is in ieders belang om solidariteit te tonen.

Minder ruimte om hulp te verlenen

We zien wereldwijd de ruimte voor het Rode Kruis om zonder aanziens des persoon hulp te verlenen krimpen. Ook in Nederland. Waar de gemiddelde crisis of uitdaging zich allang niet meer aan landsgrenzen houdt – cyberwarfare, klimaatverandering en migratiestromen als gevolg van groeiende economische verschillen, om er naast corona een paar te noemen– zien we in reactie juist grenzen sluiten en blikken versmallen. Juist in een klein en open land als Nederland, kwetsbaar voor het wassende water, is dat een gevaarlijke route.

Voorbeelden van een krimpende ‘humanitaire ruimte’ zijn er internationaal en nationaal volop te geven. Ik noemde al de kinderen van Nederlandse IS-strijders in Syrische kampen. Maar ik denk ook aan hoe moeilijk het is om hulp te kunnen verlenen aan bijvoorbeeld de migranten en vluchtelingen op de Griekse eilanden. Of aan mensen zonder geldige papieren op Curaçao, Aruba en Sint-Maarten.

Of in Nederland zelf. Wat te denken van de Wet Strafbaarstelling verblijf in een door een terroristische organisatie gecontroleerd gebied? Waarbij humanitaire hulpverleners straks mogelijk toestemming aan de overheid moeten vragen voordat zij in actie mogen komen. De overheid bepaalt wie wel en niet humanitaire hulp mag verlenen aan mensen die die hulp hard nodig hebben. Dat klinkt vooralsnog onschuldig, maar is het niet als politieke keuzes van volgende kabinetten daar steeds meer drempels op zouden werpen. Humanitaire hulp kan gecriminaliseerd en gepolitiseerd worden als ze is gericht op degenen die we uit politieke motieven liever niet helpen. De eerste tekenen daarvoor waren al te zien bij de hulpverlening aan migranten op de Middellandse Zee, bij het aanmeren in Italië.

Keuze voor solidariteit

De stem van de meest kwetsbaren klinkt steeds zwakker, maar wij moeten hem blijven horen. Iedereen heeft recht te overleven, te leven, ook als je ergens niet gewild of niet gewenst bent. De keuze voor solidariteit is het enige antwoord op corona, op klimaatverandering, op uitsluiting. Laten we kiezen voor een samenleving om trots op te zijn.