Het vredesproces in Afghanistan staat onder grote druk. Komt er een akkoord vóór de Amerikanen hun troepen terug willen trekken op 1 mei? En vooral, gaan compromissen tussen de Taliban en de Afghaanse overheid ten koste van de rechten van vrouwen en meisjes? Gender- en veiligheidsexpert Anne Kwakkenbos sprak erover op NPO Radio1 bij Bureau Buitenland.
Spanning is er altijd in Afghanistan, maar in aanloop naar 1 mei loopt het wel heel erg op. Dat is de datum waarop ex-president Trump, na onderhandelingen met de Taliban, had besloten de laatste Amerikaanse troepen uit het land terug te trekken.
Luister naar Anne Kwakkenbos in gesprek met Bureau Buitenland, NPO Radio1.
Terwijl de aanslagen in Afghanistan de laatste weken flink toenemen, werd er afgelopen week in Moskou druk onderhandeld over een vredesakkoord. Anne Kwakkenbos: “De Taliban spelen op twee schaakborden tegelijk. Ze voeren het geweld op in eigen land en bereiden een lenteoffensief voor. Gewone burgers zijn daar in toenemende mate het slachtoffer van. Tegelijk praten de Taliban en de Afghaanse regering met elkaar in Moskou, onder het toeziend oog van Rusland, de VS, China en Pakistan.”
“De internationale gemeenschap moet vooral blijven hameren op die mensenrechten en op inspraak van vrouwen in de onderhandelingen.”
Daarnaast onderhandelen de Afghaanse regering en de Taliban ook in Doha, Qatar. “De hele wereld bemoeit zich zo’n beetje met Afghanistan, al decennia. Ook nu lopen er verschillende diplomatieke processen tegelijkertijd. Dat maakt het extra complex”, zegt Kwakkenbos.
‘We durven niet meer naar buiten’
Nu lopen de spanningen zelfs voor Afghaanse begrippen bijzonder hoog op. “Ik krijg dagelijks wel telefoontjes van collega’s en vrienden, met name vrouwen, die zeggen dat ze weg willen uit het land. Of dat ze niet meer naar buiten durven gaan”, aldus Kwakkenbos. “Dat zegt veel over hoe gespannen de situatie is.”
De kersverse Amerikaanse Minister van Defensie Lloyd Austin, die zondag een onverwacht bezoek bracht aan Kabul, liet al uitschijnen dat de terugtrekkingsdatum van 1 mei misschien wordt opgeschort als de situatie zo gespannen blijft.
Uitgelekt document
Een uitgelekt onderhandelingsdocument lijkt een inkijkje te geven in wat er nu achter gesloten deuren wordt besproken in Moskou – waar naast de Taliban en de Afghaanse overheid, ook de Verenigde Staten, Pakistan en Rusland aan tafel zitten. “Dat document schetst hoe het vredesakkoord er wat de Amerikanen betreft uit zou moeten zien en zou een basis voor onderhandelingen kunnen zijn”, legt Anne Kwakkenbos uit. “Op zich ziet dat er goed uit. Mensenrechten, gendergelijkheid, onderwijs, het wordt allemaal genoemd.”
Blijven hameren op mensenrechten en inspraak van vrouwen
Grote vraag is wat er overeind blijft in de onderhandelingen. “Er spelen zoveel belangen van zoveel partijen, dat we dat nu niet weten. De internationale gemeenschap moet vooral blijven hameren op die mensenrechten en op inspraak van vrouwen in de onderhandelingen. Zeker nu de druk om voor 1 mei tot een akkoord te komen zo groot is.”
“Vergeet niet dat de steun van Amerikaanse troepen voor het Afghaanse leger nog steeds cruciaal is.”
De kans dat basisrechten er bekaaid van afkomen is reëel. “Je hoort nu bijvoorbeeld al dat onderwijs voor meisjes wel oké is voor de Taliban, maar dan enkel tot 12 jaar. Of dat vrouwen wel zouden mogen werken, maar dan alleen in traditionele beroepen, zoals verpleegkundige of lerares. Alle vrouwen die ik ken en waar ik mee samenwerk vinden dat ontoelaatbaar. Ze werken keihard om dat te voorkomen”, legt Kwakkenbos uit.
Terugtrekken Amerikaanse troepen nu nog te vroeg
Stel dat er nu toch snel voor 1 mei, onder grote druk een vredesakkoord wordt getekend waarin grondrechten niet goed geborgd zijn? “Dan zie ik het somber in”, voorspelt Kwakkenbos. “Door eerder rechtstreeks, los van de Afghaanse regering, te hebben onderhandeld met de Taliban, hebben de Amerikanen de positie en de macht van de Taliban enorm versterkt. Als de Amerikanen zich volledig terugtrekken, en de situatie is even onveilig en instabiel als die nu is, dan speelt ook dat de Taliban in de kaart. Vergeet niet dat de steun van Amerikaanse troepen voor het Afghaanse leger nog steeds cruciaal is.”
Alle Afghanen zijn het er volgens Kwakkenbos over eens dat niet buitenlanders maar de Afghanen zelf over hun land en hun eigen toekomst gaan. “Maar 1 mei komt te vroeg. Nu vetrekken werkt alleen maar meer instabiliteit in de hand. Voor een duurzame vrede is meer inspraak nodig, zeker van vrouwen. En dus meer tijd.”