In 2015 riep Cosmetics Europe haar leden op om voortaan geen plastic microbeads meer te gebruiken in verzorgingsproducten. Drie jaar later verkondigde de brancheorganisatie dat er na 2020 zelfs geen enkel verzorgingsproduct met microbeads meer zou worden verkocht in Europa. Dat er in 2020 stukjes plastic via het doucheputje in het milieu terecht konden komen, zou definitief verleden tijd zijn, zo werd beloofd.
Hoog tijd om na te gaan of die belofte waargemaakt is.
Cosmetics Europe
De belangenorganisatie, die de Europese cosmetica-industrie vertegenwoordigt, verklaarde in mei 2018 dat het gebruik van microbeads tussen 2012 en 2017 al met 97,6% gedaald was. Dit resultaat liet — naar eigen zeggen — zien dat de industrie massaal gehoor gaf aan de oproep om op vrijwillige basis af te zien van het gebruik van plastic microbeads. In 2020 zou zelfs geen enkel verzorgingsproduct met microbeads meer gekocht kunnen worden.
Loopholes
De oproep beperkte zich tot plastic microbeads en betrof niet de (vele) andere microplastics die in verzorgingsproducten worden toegepast en even goed kans hebben om via het afvalwater in het milieu terecht te komen. Ook had Cosmetics Europe in haar oproep microbeads van bioplastics uitgezonderd, terwijl die in het milieu evenmin afbreken.
Met deze vrijwillige uitfasering probeerde Cosmetics Europe een wettelijk verbod te voorkomen. Dat is in zoverre gelukt, dat er nog altijd geen wetgeving van kracht is. Een Europees verbod wordt in 2022 verwacht. Tot die tijd zijn er dus ook geen sancties op plastic in cosmetica.
Gebrek aan controle
Cosmetics Europe controleert bovendien niet of haar leden zich aan uitfasering van microbeads houden. Dat er alle reden is om hieraan te twijfelen, blijkt uit onderzoek dat onlangs gepubliceerd is in het wetenschappelijke tijdschrift Marine Pollution Bulletin.
Onderzoekers hebben in verschillende landen scrubproducten geanalyseerd. In Griekenland werden 201 scrubproducten geanalyseerd. In 44 (21,9%) zitten nog steeds plastic microbeads, de meeste van polyethyleen. In Polen bleek in 2019 het merendeel (52%) van 130 scrubs nog plastic microbeads te bevatten. En voor Spanje gold dat in 2018 voor 43% van 68 onderzochte scrubs.
Misleiding
In producten die als natuurlijk worden aangeprezen, blijken soms zowel natuurlijke als plastic microbeads te zitten. Om het product aan te prijzen, wordt op sommige producten alleen het natuurlijke ingrediënt genoemd, zoals abrikozenpitten. Alleen wie de ingrediëntenlijst bestudeert, kan erachter komen dat hetzelfde product tevens polyethyleen bevat. De onderzoekers spreken daarom van mogelijke misleiding.
Look for the Zero
Een verbod kan uitkomst bieden. Maar tot nu toe is dat slechts ingevoerd in enkele landen. Bovendien zijn de maatregelen per land verschillend en gaan ze ook op verschillende momenten in.
De derde weg is dat cosmeticabedrijven verklaren dat hun producten honderd procent plasticvrij zijn. In het kader van Look for the Zero hebben 108 bedrijven dat tot nu toe gedaan. Als consument weet je zeker dat een product geen microplastics bevat als je een product van een aangesloten merk koopt.
Controleer zelf met de app van Beat the Microbead
Met de vorig jaar vernieuwde app van Beat the Microbead kunnen consumenten zelf checken of een verzorgingsproduct microplastics bevat. De app herkent meer dan 500 verschillende microplastics, naast meer dan honderd twijfelachtige ingrediënten. Inmiddels zijn wereldwijd bijna twee miljoen producten gescand.
Gescande producten in de Beat the Microbead database laten zien dat van 450 scrubs er 67 zijn die microplastics bevatten en 75 met twijfelachtige microplastics. Verder bevatten 137 producten zowel microplastics als twijfelachtige plastics. Als een scrubproduct polyethyleen bevat dat hoog op de ingrediëntenlijst staat, gaat het vrijwel altijd om plastic microbeads. Plastic Soup Foundation lanceerde in 2012 de Beat the Microbead campagne, waarbij meer dan honderd ngo’s wereldwijd zijn aangesloten. De campagne loopt nog steeds.