Vandaag op dinsdag 12 januari, behandelt de Tweede Kamer de Wet Open Overheid (WOO), een initiatiefwet van GroenLinks en D66. Het wetsvoorstel beoogt meer transparantie omtrent overheidshandelen. Free Press Unlimited juicht dit initiatief toe. Om wetgeving, overheidsbeleid en de uitvoering hiervan te controleren, moeten journalisten en daarmee ook burgers toegang hebben tot informatie. Bovendien sluit dit aan bij Nederlands’ internationale voortrekkersrol op het gebied van persvrijheid.
De huidige Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) voldoet niet: WOB-verzoeken worden vaak te laat ingewilligd of helemaal niet beantwoord en veel informatie wordt weggelakt, waardoor Kamerleden en journalisten hun controlefunctie niet altijd kunnen uitvoeren. De Toeslagenaffaire maakte dit pijnlijk duidelijk. Dat laatste heeft de initiatiefnemers van de WOO munitie gegeven om te opteren voor een nog sterkere verankering van transparantie dan het wetsvoorstel aanvankelijk beoogde. Een nieuw onderdeel van het voorstel is een ‘adviescollege openbaarheid en informatiehuishouding’, een soort raad waar journalisten terecht kunnen als hen het recht tot openbare informatie is ontzegd. Journalisten en bijvoorbeeld wetenschappers kunnen plaatsnemen in dit college. Daarnaast voorziet het wetsvoorstel in een centraal verzamelpunt voor beschikbare openbare informatie, en wordt de plicht om openbaarheid van publieke informatie te verschaffen, in de wet verankerd.
Nederland, volg de goede voorbeelden
Nederland zou hiermee aansluiten in een rij van landen die al een onafhankelijk informatie-orgaan als toezichthouder hebben, specifiek ingericht voor de publieke informatievoorziening. Zo’n informatie-orgaan fungeert als aanspreekpunt voor burgers, journalisten en politici om klachten omtrent informatievoorziening te poneren. En daarmee is het tegelijk een centraal punt waar het de taken kan uitvoeren om gegevens bij te houden: statistieken, ingewilligde informatieverzoeken, etcetera. Voorbeelden van landen die een dergelijke orgaan al hebben zijn Engeland, Duitsland, Zwitserland, Canada, Zuid-Afrika en Bangladesh. Door deze landen goed te bestuderen en of consulteren, hoeft Nederland het wiel niet opnieuw uit te vinden.
De afgelopen periode is gebleken dat de toegang tot (overheids)informatie in Nederland niet altijd gewaarborgd wordt. Dit leidde tot ernstige misstanden omdat de overheid moeilijk gecontroleerd kon worden. Om het tij te keren en te voorkomen dat journalisten, politici en burgers met gedeeltelijke kennis op zoek moeten naar de waarheid, moet de overheid een proactieve rol innemen. Free Press Unlimited stelt voor dat de Nederlandse regering toenadering zoekt tot landen die reeds onafhankelijke informatie-organen hebben om hiervan te leren.